Tkanka tłuszczowa
Tkanka tłuszczowa jest rodzajem tkanki łącznej. Z wyglądu przypomina plaster miodu wypełniony pęcherzykami. Te pęcherzyki to komórki tłuszczowe zwane adipocytami. Noworodek, w chwili narodzin ma ich około 30 milionów i ich liczba stopniowo wzrasta wraz z rozwojem dziecka. U osób dorosłych poziom adipocytów jest niezmienny, ale wielkości różnią się w zależności od tego jak przebiegały procesy rozwojowe w okresie dzieciństwa.
Masa tkanki tłuszczowej zwiększa się głównie poprzez wzrost wielkości komórek tłuszczowych, które stopniowo wypełniają się trójglicerydami. W ciele noworodka tkanka tłuszczowa stanowi około 13 procent masy ciała, a pod koniec pierwszego roku życia osiąga już poziom 28 procent i zmienia się, w zależności od płci. Przyjmuje się, że u zdrowych, dorosłych mężczyzn tłuszcz może stanowić od 8 do 21 procent masy ciała, a u kobiet norma wynosi od 23 do 34 procent.
Rodzaje tkanki tłuszczowej i jej funkcje
Tkanka tłuszczowa nie jest jednolita. W ciele człowieka rozróżniamy 3 główne rodzaje, a każdy z nich ma inną rolę i wpływ na funkcjonowanie naszego organizmu.
- Tkanka biała (White Adipose Tissue) gromadzi się pod skórą i między narządami. Pełni funkcję izolacyjną i amortyzacyjną, chroniąc narządy wewnętrzne przed urazami mechanicznymi. Tkanka biała to również nasze magazyny paliwa, do których organizm sięga, kiedy potrzebuje dodatkowej energii z powodu wysiłku fizycznego lub gdy mamy długą przerwę między posiłkami. Tkanka tłuszczowa wytarza również hormony. Gdy w organizmie brakuje tłuszczów, zaburzone jest działanie m.in.: funkcji jajnika, jąder czy podwzgórza, produkcja insuliny czy leptyny. Komórki tłuszczowe tkanki białej u kobiet są większe niż u mężczyzn i zwykle skoncentrowane są w udach i pośladkach. U mężczyzn biała tkanka tłuszczowa gromadzi się głównie w okolicy brzusznej.
Jej nadmiar nazywany jest „złym tłuszczem”.
- Tkanka brunatna (Brown Adipose Tissue – BAT), tak zwany „dobry tłuszcz”, pozwala na wytwarzanie dużych ilości ciepła i zapewnia utrzymanie stałej temperatury wewnątrz ciała. Ten rodzaj tłuszczu bardzo szybko spala się, a sygnałem do aktywacji BAT jest temperatura zewnętrzna poniżej 20-22°C. Jeśli jest zimno, objętość przepływającej krwi przez tkankę brunatną może ulec zwiększeniu nawet 100-krotnie. Jest to możliwe, ponieważ tkanka brunatna jest silnie unaczyniona i unerwiona. Ma brunatny kolor z powodu nagromadzenia w niej znacznej liczby mitochondriów. Największą ilość tkanki tłuszczowej brunatnej mamy tuż po urodzeniu. Znajduje się ona między łopatkami, wzdłuż kręgosłupa, na szyi i w okolicy nerek. Ilość tkanki tłuszczowej brunatnej maleje wraz z wiekiem oraz ze wzrostem masy ciała.
- Tkanka różowa – powstaje u kobiet ciężarnych oraz w okresie karmienia piersią. Jej rolą jest udział w wytwarzaniu mleka.
Skutki zaburzeń poziomu tkanki tłuszczowej
Tkanka tłuszczowa ogrywa ważną rolę w organizmie człowieka i należy dbać o to, aby utrzymywać właściwy poziom. Brak równowagi nigdy nie jest korzystny dla naszego zdrowia. Niedobór tłuszczu może zaburzyć wiele funkcji życiowych od ochrony narządów, poprzez utrzymanie właściwej temperatury ciała, prawidłowe funkcjonowanie hormonów do zapasów energii na przetrwanie okresów czasowego braku dostępu do jedzenia.
Nadmiar tkanki tłuszczowej również stanowi duży problem, nie tylko natury estetycznej. Ponadnormatywny tłuszcz sprzyja zachorowaniu na cukrzycę, nowotwory, może prowadzić do niepłodności i wielu innych zaburzeń hormonalnych.
Jak kontrolować poziom tłuszczu?
Dla utrzymywania właściwego poziomu tłuszczu warto rozumieć mechanizmy, które wywołują przyrosty lub spadki jego masy.
Wiele instytutów naukowych zajmuje się tym zagadnieniem. Naukowcy udowodnili, że populacja adipocytów podlega dynamicznym przemianom. Prawie połowa z nich, co osiem lat, ulega wymianie. Gdy komórki tłuszczowe osiągają krytyczną masę, około 0,8 mikrograma, umierają, ale ich miejsce zajmują nowe. Dlatego tak trudno jest nam schudnąć. Tłuszcz jest praktycznie niezniszczalny.
Zrozumienie procesów, które powodują przyrost tkanki tłuszczowej pozwala w coraz większym stopniu kontrolować poziom tłuszczu w naszym organizmie.
Stała liczba adipocytów powoduje, że masa tkanki tłuszczowej zwiększa się głównie poprzez wzrost wielkości komórek tłuszczowych, a dokładniej przez wypełnienie ich trójglicerydami. Dopiero uwolnienie tych trójglicerydów powoduje spadek masy ciała. Gdy chudniemy, komórki tłuszczowe są zabiedzone, ale wystarczy chwila słabości i znów się wypełnią trójglicerydami.
Przyrost tkanki tłuszczowej przede wszystkim zależy od naszej diety. Podstawowym źródłem trójglicerydów są tłuszcze roślinne i zwierzęce. Drugim, równie istotnym źródłem są trójglicerydy produkowane przez naszą wątrobę z cukru oraz kwasów tłuszczowych. Wszystkie nadwyżki cukrów, których nie wykorzystujemy są magazynowane w tkance tłuszczowej.
Jak powinna wyglądać nasza dieta?
Wiemy, że właściwy poziom tłuszczu w naszym ciele jest ważny i że najlepszym źródłem trójglicerydów są zdrowe tłuszcze roślinne i zwierzęce. Zadbajmy więc, aby zawsze były obecne w naszym menu. Wprowadźmy na stałe do naszego menu oliwę z oliwek, olej kokosowy, tłuste ryby, orzechy, awokado, pestki słonecznika.
Cukier jest nam również potrzebny, ale kontrolujmy, ile go spożywamy i jaki rodzaj. Najlepiej ograniczyć się do cukrów prostych zawartych w owocach i warzywach, unikać cukrów rafinowanych i węglowodanów bogatych w cukier – produktów na bazie pszenicy, mleka czy innych zbóż.
Nasze ciało czerpie energię ze spalania cukru lub ze spalania tłuszczu. Cukier spala się szybciej i łatwiej po jego zasoby sięgnąć. Ciągłe zasilanie naszego ciała produktami z dużą zawartością cukru zamyka dostęp do wykorzystania zasobów zgromadzonych w naszej tkance tłuszczowej, utrudniając tym samych jego uwalnianie.
Właściwą dietę warto uzupełnić porcją zdrowego ruchu. Spalaniu tłuszczu sprzyjają aktywności, podczas których można swobodnie rozmawiać bez większej zadyszki, czyli trening aerobowy. Spacer, jazda na rowerze, pływanie czy joga to nie tylko przyjemna opcja spędzenia wolnego czasu, ale również doskonałe narzędzie do kontroli poziomu tłuszczu w naszym ciele.